| verboden term [ram] | te gebruiken term [lal]) | toelichting | link | | afspraak | protocol | Als in: Ik ben geen protocol-fetisjist. | |
| belanghebbende | stakeholder | Vaag doet me dit denken aan de Llano Estacado bij fantast Karl May. Niet te verwarren met de spokeholder (degene die de spaak in het wiel steekt). | |
| bevestigen | ontkennen | Als in: Ik kan dit bericht niet bevestigen of ontkennen. Het helpt nogal als u een passieve herinnering aan iets hebt. | |
| bezuiniging | hervorming | Als in: Elke reformatie is nog geen zuivering. | |
| blank | wit | Als in: Waar de blanke top der duinen …. Let op: voortaan dus geen zeeheld Witte de With maar "Blanc de blancs". | |
| bloedig | bloederig | De documentaire Naar de bodem van de hoop toont veel bloedige scenes van de bloederige burgeroorlog in Transsepulchrië. | |
| carnaval | verkleedfeest | Bij nader inzien overweegt men in de gemeente Zevenaar (2020) de term lentefeest verplicht te stellen. Per slot van rekening is het de laatste jaren tijdens de verkleedoptochten meestal lenteweer. Er moet nog wel even geverifieerd worden in Iran (bij de Raad van Hoeders) of tegen deze term in islamitische kring geen onoverkomelijke bezwaren bestaan. | |
| censor | sensitivity reader | Ook wel: lezer met het gevoel op de juiste plaats. | |
| Cito-toets | doorstroomtoets | Alles moet efficiënter, dus Cito wenst de 8e-groepers een spoedige doorstroming. Zie de bijbehorende reclame van de rijksoverheid. | Weg met de eindtoets |
| cowboy | racist | Oudste vermelding: 1600 (zie: The Grue Age in cijfers). | |
| dagelijks | dagdagelijks | Vermoedelijk uit het Duits overgewaaid. Op 3-12-2019 op de radio gehoord, maar zonder het accent van de schavuit van Oranje, zoals te horen in het onvolprezen Juliana bedankt van André van Duin. En wat te denken van aljaarlijks (niet te verwarren met voljarig)? | |
| democraat | Ollongren | Als in: het plebs wenst een raadgevend referendum, maar een echte Democraat (66) geeft liever het plebs een correctief referendum. | Aldus Ronald van Raak |
| directeur | ceo | Volgens betrokkenen en andere deskundigen is dit een afkorting voor "centen ECHT ondergeschikt". Het voorstel uit deze hoek is dan ook om de afkorting verplicht als cEo te schrijven. | |
| doodgaan | overlijden | Zie bijvoorbeeld: … de helft van de (Jemenitische) koffiebonen is overleden (de Volkskrant 24-8-2018). Nu de hamster van de buren is overleden, zal vanavond een wake worden gehouden in het buurthuis. Uw aanwezigheid (in gepaste kledij) wordt op prijs gesteld. En denkt u wel aan uw mondkapje... | |
| doodgeboren | stilgeboren | Die baby is wel heel stil geboren. | |
| doofstom | auditief uitgedaagd | Dove mensen keerden zich al tegen het "stom" in deze samenstelling. Vervolgens bleek in het Duits het woord "doof" ook nog eens stom te betekenen. Dus nu maar iets omslachtiger… | |
| doping | doop | Als in: Doe deze wielrenner nog maar een pufje Salbutamol. | Froome toch gedoopt? |
| fiets | bike | Als in: Mag ik even uw achterlicht controleren? Niet te verwarren met de tweewielers van luchtfietsers als Big Willem. | |
| gezin | familie | Als in: de nieuwste generatie familieauto. Of: she's in the family way. | |
| gouden eeuw | gulden eeuw | Om te benadrukken dat het in de 17e eeuw vooral om de gulden ging, die toen overal (dus niet alleen op de markt) een daalder waard was. Denk ook aan de gouden standaard, die pas veel later werd uitgevonden. | |
| gruwen | gruwelen | Als in: Ik moet gruwelen van deze gruwelen. (Sommige mensen gruwelen zelfs van watergruwel.) | |
| heer | mens (m/v/o) | Als in: Goede morgen, dames en heren. | |
| iet | niet | Als in: ik doe dit om niet. Ook bekend uit de zegswijze: Als niet komt tot iet, kent iet zichzelve niet. In de praktijk is het verschil vaak zo'n 9 miljoen euro. (Uit een uitgelekte memo van Wopke "teringhond" Hoekstra aan Pieter "corpsbal" Omtzigt.) | |
| indiaan | racist | Oudste vermelding: 1600 (zie: The Grue Age in cijfers). Alternatieve benaming: "first nation". | |
| inhoud | content | Als in: De content van dit potje fruithapje ruikt naar een gevulde luier. Vroeger was men tevreden als iemand anders content met je was. | |
| intellectueel | hoogopgeleide | Eerste vermelding: 2018. | |
| jodenkoek | odekoek | Spreek uit: o de koek. | |
| kazerne | barakken | Als in: "Vor den Baracken, vor dem großen Tor" (vrij naar Lili Marleen), waar doet ons dat ook weer aan denken ("Arbeit macht frei" soms?) | |
| kunnen | kannen | Als in: ik kan, jij kan, hij kan, wij kannen, jullie kannen (gij kant), zij kannen. Denk ook aan de uitdrukkingen "in kannen en kruiken" en "als de wijn zit in de kan, zit de wijsheid in de man" | |
| leer | leder | Wie streng is in de leer, zal gaarne het woord leder gebruiken, vooral als bijvoeglijk naamwoord lederen. Een kunstlederen sofa is in elk geval sjieker dan een leren bank. | |
| lijk | lichaam | Als in: "Slechts over mijn lichaam". | |
| monddood maken | sensibiliseren | Als in: "Wopke, zou jij Pieter even willen sensibiliseren? Wat dacht je van een functie elders?". | |
| mongool | autocoureur | | Max Verstappen racet wellicht in Mongolië |
| moorkop | roomkop | Als in: "Die man heeft een echte roomkop." |  |
| nimf | pornoster | Als in: Hylas and the nymphs door John William Waterhouse. |  |
| oma | boeboe | Noem mij niet oma, "verschrikkelijk woord", aldus Janny van der Heijden in Volkskrant Magazine nr. 908, 2 februari 2019. | bijgenaamd bakboeboe |
| ontkennen | bevestigen | Als in: Ik kan dit bericht niet bevestigen of ontkennen. Het helpt nogal als u een passieve herinnering aan iets hebt. | |
| ontslaan | afscheid nemen van | Als in: "Helaas moet ik vandaag afscheid van u nemen." | https://youtu.be/QLqqstrhvxo |
| oorlog | politionele actie (in Nederland); speciale militaire operatie (in Rusland) | Het hangt dus nogal af van de locatie. | |
| patient | client | Waar blijft de tijd. Bijna 150 jaar geleden sprak men nog over de terminaal zieke koningin Sophie als "de doorluchtige Zieke", of "de Hooge Lijderes". Nu is de patient weliswaar klant, maar zelden koning. |  |
| piskijkerij | migratiegeschiedenis | Na de val van Antwerpen (1585) werden de noordelijke Nederlanden overspoeld door Antwerpenaren. Vervolgens werd de samenleving in de "zeven verenigde" gewesten ontwricht door deze invasie van mensen met een volstrekt andere taalkundige, culturele en religieuze achtergrond. Aldus een vooraanstaand lid van de VBKZVN (Vereniging tot Behoud van de Kwakzalverij in de Zeven Vereenigde Nederlanden). Onlangs las ik deze omschrijving van een hooggeleerde piskijker: "Tussen 1585 en nu komt u een spookrijder tegemoet. Haal niet in, blijf rechts rijden en probeer de spookrijder met lichtsignalen te waarschuwen." Dit mocht ik u niet onthouden; verder commentaar overbodig. | |
| rijwiel | fiets | Als in: "Het rijdt op twee wielen en ziet er uit als een bike." | |
| schrijver | schrijfster | Alleen een mens (v) die zomaar wat (op)schrijft kan men - met enige goede wil - als schrijfster aanmerken. | |
| seksverslaafde | goeroe | Met naar keuze de bij uw autosmaak passende goeroe; bij voorkeur een liefhebber van een Duits topmerk (al zijn Rolls Royces ook niet te versmaden). Check vooral even of uw geestelijk leidsman een Rolex om de pols heeft, zo ja, dan weet u zeker dat u goed zit (ligt). | |
| slaaf | totslaafgemaakte | Als in slaafvrije chocola. | |
| soort | soort van | Deze soort van soort stoort mij. | |
| troela | powervrouw | Vroeger noemden we een vrouw "die de stilte doorbreekt" een troela. Dat kan duidelijk niet meer. | |
| universiteit | university | Wie kan mij helpen aan het artikel "Toen de Tilburg University nog KUT heette"? | |
| utopie | dystopie | | |
| vaccin | ziekteverwekker | Geïntroduceerd door een hoogopgeleide dame (die anoniem wenst te blijven) toen haar TomTom het had begeven. | |
| verhaal | narratief | Er is nog onzekerheid welke combinatie de voorkeur heeft: "narratief paradigma" of "paradigmatisch narratief". | |
| wakker | woke | Tot voor kort was je wakker of je sliep; momenteel ben je al dan niet woke. Als in: vannacht werd ik drie keer woke. | |
| zeeheld | zeeduivel | | |
| zwarte piet | blackface | Als in iemand de blackface toespelen. | Want we zitten allemaal even recht |
